by: AriannaPosted on:

Symbolika pustki w mistycyzmie Wschodu i Zachodu

# Symbolika pustki w mistycyzmie Wschodu i Zachodu

***Symbolika pustki w mistycyzmie Wschodu i Zachodu*** to temat, który od wieków fascynuje filozofów, teologów i poszukiwaczy duchowych. Choć na pierwszy rzut oka pojęcie pustki może wydawać się przerażające lub deprymujące, w rzeczywistości stanowi jeden z najgłębszych i najbardziej transformujących elementów duchowych tradycji świata. Wbrew pozorom, nie chodzi tu o nicość czy brak, ale o przestrzeń nieskończonego potencjału.

## Czym naprawdę jest pustka?

Gdy słyszymy słowo „pusta”, nasz umysł automatycznie przywołuje obrazy opuszczonych pomieszczeń, opustoszałych przestrzeni, braku. Tymczasem w kontekście mistycznym pustka oznacza coś zupełnie innego. To nie jest brak czegoś, ale obecność wszystkiego w formie czystego potencjału. Wyobraź sobie naczynie – jego wartość nie polega na materiale, z którego jest zrobione, ale właśnie na pustej przestrzeni wewnątrz, która może pomieścić cokolwiek zechcesz.

W tradycji buddyjskiej istnieje konkretne pojęcie opisujące tę ideę – „śunjata”. Nie jest to zwykła pustka, ale pustka zawierająca w sobie całe istnienie. Kiedy podczas medytacji w ośrodku zen w Krakowie w 2019 roku po raz pierwszy zetknąłem się z tym pojęciem, moja reakcja była typowa: „Ale o co tu właściwie chodzi?”. Dopiero po latach praktyki zrozumiałem, że chodzi o postrzeganie rzeczywistości bez narzucania jej naszych wyobrażeń i oczekiwań.

## Wschodnie korzenie: buddyzm i taoizm

W tradycji buddyjskiej, szczególnie w szkole madhjamaki założonej przez Nagardżunę w II wieku n.e., pustka (śunjata) stanowi centralny punkt filozofii. Chodzi tu o zrozumienie, że wszystkie zjawiska są pozbawione niezależnego, stałego istnienia. Inaczej mówiąc – nic nie istnieje samo z siebie, wszystko jest współzależne.

Taoizm podchodzi do pustki w podobny, choć nieidentyczny sposób. W „Daodejing” Laozi pisze: „Trzydzieści szprych spotyka się w piaście, ale to pustka między nimi decyduje o użyteczności koła”. To genialna metafora – funkcjonalność koła zależy od pustej przestrzeni w jego centrum, podobnie jak wartość domu zależy od pustki pomiędzy ścianami, która tworzy przestrzeń do życia.

Co ciekawe, podczas gdy buddyzm koncentruje się na pustce jako braku inherentnej natury zjawisk, taoizm widzi w niej naturalny przepływ energii i równowagę między yin i yang. Różnica subtelna, ale znacząca.

## Zachodnie ujęcie: od Mistrza Eckharta do współczesności

Na Zachodzie mistycy również odkrywali głębię pustki, choć często używali innych terminów. Mistrz Eckhart, niemiecki teolog z XIV wieku, mówił o „odetchnięciu od Boga” – o konieczności opróżnienia umysłu z wyobrażeń o Bogu, by doświadczyć prawdziwej boskości. Jego słynne stwierdzenie: „Bóg jest nicością nicości” brzmi niemal jak buddyjskie koan.

Hiszpańska mistyczka św. Teresa z Ávila w „Twierdzy wewnętrznej” opisuje drogę duchową jako stopniowe opróżnianie poszczególnych komnat duszy, by zrobić miejsce dla Boga. To proces podobny do buddyjskiego wyzbywania się przywiązań, choć w chrześcijańskim kontekście cel jest inny – nie chodzi o poznanie pustki, ale o zjednoczenie z Bogiem.

Współcześnie psychologia głębi Carla Gustava Junga odkrywała podobne terytoria poprzez koncepcję „cienia” – proces indywiduacji wymaga konfrontacji z pustymi, nieuświadomionymi częściami psyche.

## Pustka w praktyce: medytacja i codzienne życie

Jak przełożyć te wysokie koncepcje na codzienne doświadczenie? Podstawową praktyką jest medytacja. Kiedy siedzisz w ciszy i obserwujesz swój oddech, stopniowo uwalniasz się od natłoku myśli. W tej przestrzeni między myślami pojawia się właśnie owa mistyczna pustka – nie jako brak, ale jako czysta świadomość.

Pamiętam swój pierwszy dłuższy odosobnienie medytacyjne w 2022 roku. Trzeciego dnia, po godzinach siedzenia w pozornie bezcelowej ciszy, nagle poczułem coś, co można opisać tylko jako przestrzeń – nie wewnątrz, nie na zewnątrz, ale wszędzie jednocześnie. Myśli przychodziły i odchodziły jak chmury na niebie, a ja byłem samym niebem, nie chmurami. To doświadczenie zmieniło moje rozumienie słowa „pustka” na zawsze.

W codziennym życiu praktyka pustki może oznaczać świadome tworzenie przestrzeni – zarówno fizycznej (porządkowanie otoczenia), jak i mentalnej (rezygnacja z nadmiaru informacji, spotkań, zobowiązań). Serio, w kulturze przesytu i stymulacji, umiejętność bycia z pustką staje się niemal rewolucyjnym aktem.

## Dlaczego to ważne dzisiaj?

Współczesny świat oferuje nam ciągłe wypełnianie – czas, przestrzeń, umysł. Smartfony, social media, niekończące się strumienie informacji tworzą iluzję, że pustka jest czymś, czego należy unikać za wszelką cenę. Tymczasem właśnie w pustce rodzi się kreatywność, autentyczna refleksja i głęboki spokój.

Porównując podejście Wschodu i Zachodu, można powiedzieć, że podczas gdy Wschód od wieków systematyzował praktykę pustki, Zachód dopiero teraz, w obliczu kryzysu sensu i wypalenia, odkrywa jej wartość. To tak, jakbyśmy przez stulecia uczyli się gromadzić meble w pokoju, a dopiero teraz odkrywamy piękno i użyteczność samej przestrzeni pomiędzy nimi.

## Podsumowanie

Symbolika pustki w mistycyzmie Wschodu i Zachodu pokazuje nam, że najcenniejsze może być właśnie to, czego nie widać. Czy to w postaci buddyjskiej śunjaty, taoistycznej pustki naczynia, czy chrześcijańskiego opróżnienia się dla Boga – we wszystkich tych tradycjach pustka okazuje się pełnią w przebraniu.

A jakie są wasze doświadczenia z pustką? Czy kiedykolwiek czuliście, że w pozornie pustych momentach waszego życia działo się coś najgłębszego? Podzielcie się swoimi przemyśleniami w komentarzach – chętnie porozmawiamy 😉Symbolika pustki w mistycyzmie Wschodu i Zachodu

Related Articles: