by: AriannaPosted on:

Jakie są historyczne przykłady amuletów używanych w celu ochrony przed chorobami zakaźnymi?

# Jakie są historyczne przykłady amuletów używanych w celu ochrony przed chorobami zakaźnymi?

***Kiedy wybuchała epidemia, a medycyna stała na poziomie, który dziś uznalibyśmy za prymitywny, ludzie chwytali się każdej możliwej metody obrony. Jakie są historyczne przykłady amuletów używanych w celu ochrony przed chorobami zakaźnymi? Okazuje się, że te magiczne przedmioty towarzyszyły nam od starożytności po czasy współczesne, stanowiąc fascynujące świadectwo ludzkiej kreatywności w obliczu śmiertelnego zagrożenia.***

## Kamienie, zioła i magiczne formuły – starożytne metody obrony

W czasach, gdy nikt nie słyszał o wirusach czy bakteriach, choroby postrzegano jako karę bogów lub działanie złych mocy. Już w starożytnym Egipcie popularne były amulety w kształcie skarabeuszy, które miały chronić przed wszelkimi nieszczęściami – w tym przed zarazą. W grobowcu Tutenchamona archeolodzy znaleźli ponad 140 różnych amuletów! Rzymianie z kolei nosili przy sobie fascinus – falliczne symbole, które według wierzeń odstraszały „złe oko” odpowiedzialne za nagłe zachorowania.

Pamiętam, jak podczas zwiedzania muzeum w Kairze natknąłem się na mały, kamienny amulet w kształcie oka Horusa. Przewodnik wyjaśnił, że Egipcjanie wierzyli, iż ten symbol nie tylko chroni przed chorobami, ale także leczy istniejące już dolegliwości. Czy to działało? Dla nich – z pewnością tak, choćby przez sam efekt placebo.

## Średniowiecze – gdy dżuma dziesiątkowała Europę

Gdy w XIV wieku czarna śmierć zmiatała z powierzchni ziemi całe miasta, ludzie sięgali po coraz bardziej wymyślne formy ochrony. Jednym z najsłynniejszych przykładów są tak zwane pierścienie dżumowe – srebrne lub złote obrączki z wydrążoną komorą, w której umieszczano mieszankę ziół, żywicy i… sproszkowanych fragmentów zwierząt. Wierzono, że woń wydobywająca się przez maleńkie otworki odstrasza zarazę.

W 1348 roku, gdy epidemia osiągała apogeum, popularne stały się także amulety z wizerunkiem św. Rocha – patrona chroniącego przed zarazą. Pielgrzymi udający się do jego sanktuarium kupowali ołowiane lub cynowe medaliki, które następnie nosili na szyi. Ciekawostką jest, że wiele z tych przedmiotów zawierało napisy w języku łacińskim, które dziś uznalibyśmy za pierwsze „instrukcje bezpieczeństwa epidemiologicznego”.

## Renesansowe eksperymenty – od maski dżumowego doktora po magiczne kamienie

W okresie renesansu wiara w magiczną moc amuletów nie osłabła, a wręcz zyskała naukowe – przynajmniej według ówczesnych standardów – uzasadnienie. Słynna maska dżumowego doktora z długim, ptasim dziobem wypełnionym ziołami i wonnościami to przecież nic innego jak rodzaj noszonego na twarzy amuletu. Lekarze wierzyli, że zapach lawendy, róży czy kamfory neutralizuje „miazmaty” odpowiedzialne za rozprzestrzenianie się chorób.

W XVI wieku popularne stały się także bezoary – kamienie pochodzące z przewodów pokarmowych zwierząt, które uważano za uniwersalne antidotum na trucizny i choroby. Hiszpańscy konkwistadorzy przywozili je z Ameryki Południowej, a europejscy władcy płacili za nie fortunę. Król Anglii Jakub I posiadał bezoar wart równowartość dzisiejszych 50 000 dolarów!

## Amulety w czasach nowożytnych – gdy nauka spotyka się z tradycją

Nawet w XIX wieku, gdy Louis Pasteur opracowywał już teorię drobnoustrojów, wiele osób nadal nosiło przy sobie ochronne przedmioty. Podczas epidemii cholery w 1832 roku w Polsce popularne były czerwone wstążki wiązane na nadgarstkach oraz medaliki z wizerunkiem św. Rozalii – patronki chroniącej przed dżumą. W niektórych regionach kraju kobiety nosiły tzw. „łzy świętej Agaty” – małe, szklane kulki mające chronić przed „morowym powietrzem”.

Co ciekawe, podobne praktyki istniały równolegle w innych kulturach. W Chinach podczas epidemii noszono jadeitowe amulety z wygrawerowanymi znakami oznaczającymi zdrowie i długowieczność. Japończycy z kolei wierzyli w ochronną moc figurki Darumy – pozbawionej lalki, która miała odpędzać złe duchy chorób.

## Współczesne echa dawnych wierzeń

Czy w XXI wieku nadal używamy amuletów przeciwko chorobom? Jeśli przyjrzymy się temu bliżej, okaże się, że wiele współczesnych zachowań ma zaskakujące podobieństwo do historycznych praktyk. Noszenie czerwonej nitki na nadgarstku „na szczęście i zdrowie”, wieszanie nad drzwiami podkówek czy trzymanie w portfelu czterolistnej koniczyny – to wszystko współczesne odpowiedniki dawnych amuletów.

Podczas pandemii COVID-19 w 2020 roku zaobserwować można było prawdziwy wysyp „współczesnych amuletów”. Niektórzy nosili przy sobie buteleczki z olejkiem eterycznym z drzewa herbacianego, inni – kryształy kwarcu mlecznego, które podobno „wzmacniają układ odpornościowy”. W Brazylii sprzedaż figurek św. Sebastiana – patrona chroniącego przed zarazą – wzrosła o 300% w ciągu pierwszych trzech miesięcy pandemii!

## Dlaczego amulety przetrwały tyle stuleci?

Psychologowie tłumaczą trwałość tego zjawiska kilkoma czynnikami. Po pierwsze – potrzeba kontroli. Kiedy stoimy w obliczu niewidzialnego zagrożenia, takiego jak choroba zakaźna, noszenie amuletu daje nam choć iluzję wpływu na sytuację. Po drugie – efekt placebo jest realny. Jeśli wierzymy, że jakiś przedmiot nas chroni, nasz organizm może faktycznie lepiej radzić sobie ze stresem, co przekłada się na lepszą odporność.

W przeciwieństwie do szczepionek czy leków, które działają na poziomie biologicznym, amulety oddziałują na sferę psychiczną. I choć nie zastąpią one nowoczesnej medycyny, to w połączeniu z nią mogą stanowić ciekawe uzupełnienie – pod warunkiem, że traktujemy je jako dodatek, a nie alternatywę dla naukowych metod leczenia.

—

Historia pokazuje, że niezależnie od epoki i poziomu rozwoju medycyny, ludzie zawsze szukali dodatkowej ochrony przed niewidzialnym zagrożeniem. Amulety przeciwko chorobom zakaźnym to nie tylko relikty przeszłości, ale także świadectwo ludzkiej potrzeby nadawania sensu chaosowi i poczucia bezpieczeństwa w obliczu niepewności. A jakie są Wasze doświadczenia? Może w rodzinnych archiwach zachowały się opowieści o nietypowych metodach ochrony przed chorobami? Podzielcie się nimi w komentarzach! 😉Jakie są historyczne przykłady amuletów używanych w celu ochrony przed chorobami zakaźnymi?

Related Articles: